PAYLAŞ

Topraklama Direnci Ölçümü

TOPRAKLAMA ÖLÇÜMÜ KONUSUNDA İLGİLİ YASA VE YÖNETMELİKLER

Topraklama ölçümü; 21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği” ile zorunlu hale getirilmiş, aynı yönetmeliğin Ek-P bölümünde topraklama ölçümü için gerekli periyotlar belirtilmiştir.

Ayrıca 20.06.2012 tarihli 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” kapsamında 17.07.2013 tarih ve 28710 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “İşyeri, Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri” ne ilişkin yönetmelik ve 25.04.2014 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları” yönetmeliği gereğince topraklama sistemlerinin etkinliğinin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi gerekmektedir.

21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği” Ek-P bölümünde muayene, ölçme ve denetlemelere ilişkin periyotlar aşağıda verilmiştir.

1.Elektrik Üretim, İletim ve Dağıtım Tesisleri (Enerji Nakil ve Dağıtım Hatları Hariç) İçin: 2 Yıl

2. Enerji Nakil ve Dağıtım Hatları İçin: 5 Yıl

3. Sanayi Tesisleri ve Ticaret Merkezleri İçin:

a) Topraklamalara İlişkin Dirençlerin Muayene ve Ölçümü: 1 Yıl

b) Topraklama Tesisleri İle İlgili Diğer Muayene, Ölçme ve Kontroller: 2 Yıl

4. Sabit Olmayan Tesisler İçin:

a) Sabit İşletme Elemanları İçin : 1 Yıl

b) Yer Değiştirebilen İşletme Elemanları İçin : 6 Ay

5. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerleri ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak ortamlarda çalışılan işyerlerindeki topraklama tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme periyotları bir yılı aşamaz.

TOPRAKLAMA HAKKINDA GENEL TANIMLAR

Elektrikli işletme araçlarının (jeneratör, transformatör, motor, kesici, ayırıcı, direk, aydınlatma armatürü, buzdolabı, çamaşır makinesi vb.) aktif olmayan (normal işletmede gerilim altında olmayan) metal kısımlarının bir iletken üzerinden toprakla birleştirilmesidir.

Toprakla bağlantı, çeşitli şekillerdeki topraklayıcılarla (toprak elektrotları) yapılır.


TOPRAKLAMA DİRENCİ İÇİN SINIR DEĞER:

Koruma topraklaması ile ilgili yönetmelikte bir sınır değer bulunmamaktadır. Sınır değer hesabı; topraklama sisteminin tipine (TT, TN, IT) ve devre üzerinde bulunan hata akımı açma cihazlarının özelliklerine göre ölçümü yapan mühendis tarafından hesaplanmaktadır. Ölçülen topraklama direncinin uygunluğu ancak bu hesap yöntemi ile belirlenebilmektedir.


TOPRAKLAMANIN AMACA GÖRE SINIFLANDIRILMASI:

Topraklama başlıca üç amaçla yapılmaktadır.

1. Koruma Topraklaması

İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için işletme araçlarının aktif olmayan metal kısımlarının topraklanması. (Normal şartlarda gerilim altında olmayan kısımlar)

2. İşletme Topraklaması

İşletme akım devresinin, tesisin normal işletilmesi için topraklanması. (Aktif kısımların topraklanması. Normal şartlarda gerilim altında olabilen kısımlar)

3. Fonksiyon Topraklaması

Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi için yapılan topraklamadır. Yıldırım etkilerine karşı koruma, raylı sistem topraklaması, iletişim tesisleri işletme topraklaması bu türden topraklamalardır.


KORUMA TOPRAKLAMASININ ETKİ ŞEKLİ:

Koruma altına alınacak işletme elemanı çevresinde, dokunma geriliminin izin verilen değerleri aşmaması için düzenler gerçekleştirilirken yerine göre topraklanacak eleman veya bölüm ile referans toprak (topraklanan nesnenin elektrodundan oldukça uzak, en az 20m, bir toprak parçası) arasındaki direncin (topraklama direnci, elektrot yayılma direnci) yeteri kadar küçük olması sağlanır.

Bu suretle doğacak hata akımları yeteri kadar büyültülerek bir taraftan koruma elemanlarının çalışması sağlanır, aynı zamanda dokunma gerilimi tehlike sınırlarının altında tutulur.

Bu maksatla yapılan topraklamaya Koruma Topraklaması denmektedir.


İŞLETME TOPRAKLAMASININ ETKİ ŞEKLİ:

Şebekelerde arızasız normal işletme durumunda nötr noktasının toprağa karşı gerilimi, dengeli yük hali için, sıfır kabul edilir. Bir fazda faz-toprak kısa devresi meydana gelmesi halinde nötr noktası topraklanmamış ise, nötr noktası gerilimi faz-nötr gerilimine, arızasız fazların gerilimi de toprağa karşı faz arası gerilimine ulaşır. Nötr hattının toprağa karşı potansiyel kazanması ve yalıtım bakımından istenmeyen bu durumu önlemek için nötr noktasının topraklanması yoluna gidilir. Diğer taraftan topraklama ile şebeke için sabit potansiyelli bir nokta elde edilir.

Şebekede oluşan geçici aşırı gerilimler üzerinde de topraklamanın iyileştirici etkisi vardır.

İşletme esnasında gerilim altında olabilen noktaların topraklanmasına İşletme Topraklaması adı verilir.


FONKSİYON TOPRAKLAMASININ ETKİ ŞEKLİ:

Dönüş hattı olarak toprağı kullanan iletişim tesislerinin çalışabilmesi için yapılan işletme topraklamasına Fonksiyon Topraklaması denmektedir.

Raylı sistem topraklaması, parafudrların topraklaması da bu sınıf içinde düşünülmektedir.



ALÇAK GERİLİM ŞEBEKELERİNDE TOPRAKLAMA ŞEKİLLERİ:

Tesisat yönetmelikleri, alçak gerilim şebekelerinde kullanılmak üzere, temel olarak üç çeşit topraklama bağlantısı bildirmektedir. Bağlantı şekillerini belirleyen isimlerde ilk harf transformatörün sıfır noktasının toprakla bağlantı durumuna işaret etmektedir.

→T Toprağa bağlı,

→I Topraktan yalıtılmış.

İkinci harf ise cihazların toprağa bağlantı durumunu göstermektedir.

→T Toprağa bağlı,

→N Sıfır hattına bağlı.

Bu duruma göre üç ana sistem TN, TT, IT şeklinde oluşmakta; TN sistemin ise yine üç adet alt grubu meydana gelmektedir.

→TN-C, TN-S, TN-C-S

→S: Ayrık (seperated)

→C: birleştirilmiş (combined)

TOPRAKLAMA VE EŞPOTANSİYEL DENGELEME ELEMANLARI:

Dolaylı dokunmaya karşı koruma maksadı ile alçak gerilim tesislerinde topraklama ve eşpotansiyel dengeleme aşağıdaki elemanlardan oluşmaktadır.

Temel topraklayıcı, Topraklama İletkeni, Ana Eşpotansiyel dengeleme barası, Koruma iletkenleri, Potansiyel dengeleme iletkenleri, Tamamlayıcı potansiyel dengeleme iletkenleri

Bu elemanların uygulama yerleri ile birlikte aşağıdaki şemada gösterilmiştir.